Skoki narciarskie – Jak to działa - czyli jak to możliwe, że oni tak daleko skaczą? - cz.3 (ostatnia)
[strona=1]Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jak to jest możliwe, że na nartach można skoczyć nawet 239 metrów? Dwie deski, jeden człowiek i odpowiednio wyprofilowany pagórek.
Zobacz część pierwszą artykułu »
4) Lot
Po wybiciu się skoczek przechodzi płynnie do pozycji lotnej. Nie ma chyba dwóch skoczków o idealnie identycznych sylwetkach. Rozróżnić można kilka najbardziej charakterystycznych sylwetek i sposobów ich przybierania:
1) Skoczek szybko przybiera pozycję V, rozstawia szeroko narty i nakrywa je tułowiem.
2) Skoczek początkowo leci z nartami rozstawionymi równolegle, by stopniowo rozszerzyć czubki do pozycji V - jako przykład można podać tu Andreasa Widhoelzla
3) Skoczek leci z nartami szeroko rozstawionymi, niemal równolegle.
4) Lot Płaski. Tułów jest wychylony bardzo do przodu a głowa jest poniżej czubów nart - jako przykład można podać Jakuba Jandę lub Kazuyoshi Funakiego
5) Lot Skrzydłowy. Pozycja skoczka jest nad nartami w łuku do nich z podniesionymi biodrami - najlepiej widać to na przykładzie skoków Thomasa Morgensterna sprzed jego upadku w Kuusamo
Siłę nośną skoczka otrzymuje się dzięki wirom powietrza, które wywołują różnicę ciśnień nad i pod skoczkiem . Ponieważ Skoczek jest małym obiektem latającym o stosunkowo niewielkiej prędkości największe znaczenie w sile nośnej maja właśnie wiry.
Te wiry wywołują ostre krawędzie nart i bryła skoczka a czubek litery V utworzonej przez narty jest tu kluczowym elementem.
5) Lądowanie
Faza dojścia do lądowania.
Przed lądowaniem skoczek zaczyna się prostować. Moment w którym to zrobi, oraz wysokość jaką ma nad skocznią i miejsce gdzie ląduje, ma wpływ na prawidłowe lądowanie. Zbyt wczesne przejście do lądowania może spowodować większe siły działające na nogi skoczka przez co trudniej utrzymać mu równowagę. Podobne zjawisko ma miejsce, gdy skoczek odda bardzo długi skok i ląduje w miejscu, gdzie zeskok zaczyna się wypłaszczać. Dzieje się tak dlatego, że siła lądowania nie rozkłada się już na ruch w dół (lądowanie) oraz w przód (jazdę skoczka do przodu), tylko bardzo mocno „wciska go w płaski zeskok. Z kolei zbyt wczesne przejście do fazy lądowania powoduje iż skoczek nie może zamortyzować siły z jaką spada z większej wysokości bowiem nogi skoczka podczas lądowania działają jak amortyzatory zmniejszając siłę lądowania poprzez ugięcie nóg. Prawidłowe lądowanie powinno się zakończyć tak zwanym telemarkiem a oznacza to iż skoczek ląduje z jedną narta wysuniętą do przodu przejmując większy impet lądowania na jedną z nóg. Często przy zbyt dalekich skokach skoczkowie lądują na dwie nogi by móc lepiej zamortyzować uderzenie i bezpieczniej wylądować. Telemark można wykonywać najczęściej na nogę wykroczną ale zdarza się że niektórzy zawodnicy np. Sven Hannawald lub Janne Ahonen, wykonują ten element na nogę zakroczną. Należy też pamiętać o odpowiednim rozstawieniu nart względem siebie zbyt szerokie rozstawienie jest źle oceniane przez sędziów.
6) Faza odjazdu
W fazie odjazdu skoczek musi się wyprostować po lądowaniu, zachowując równowagę. Jest to dość trudny element, dlatego sędziowie najczęściej obniżają noty za lądowanie i niestabilny odjazd. W tym elemencie najczęściej przeszkadzają błędy popełnione wcześniej oraz nierówności na zeskoku. Aby odjazd był wykonany dobrze, narty powinny być prowadzone równolegle do siebie. Ważne też jest, by były prowadzone w odpowiedniej odległości względem siebie. Odjazd kończy się linią kończąca strefę odjazdu. Jeśli skoczek przewróci się w tej strefie lub podeprze skok zostaną mu odjęte punkty natomiast jeśli coś przydarzy mu się za ta linią - nie będzie to miało wpływu na ocenę skoku.
[strona=2]
1) Co to jest BMI?
Waga skoczka ma istotny wpływ na jego odległość ale tylko wtedy gdy pozostałe parametry są stałe. Jego wysokość, kształt, prędkość, wielkość nart również mają wpływ na tą odległość.
By zapobiec anoreksji i bulimii u skoczków wprowadzono w 2004 roku przepisy dotyczące wagi zawodników którzy muszą mieścić się w wyznaczonych tabelach BMI określanych przez FIS . Zależnie od wzrostu i wagi skoczka reguluje się długość nart.
BMI - to najprostszy sposób określenia otyłości u człowieka. BMI jest wyliczany z prostego wzoru , w którym masa ciała w kilogramach dzielona jest przez wzrost w metrach podniesiony do potęgi drugiej. O otyłości mówimy w sytuacji gdy tłuszcze stanowią 20% wagi mężczyzny lub 30% masy kobiety. Pośrednią metodą obliczenia zawartości tłuszczów jest właśnie wyliczenie wskaźnika BMI. Wszytko to służy obliczeniu dopuszczalnej długości nart, ponieważ ma to olbrzymi wpływ na powierzchnię nośną skoczka w locie.
Dla przykładu:
Adam Małysz (według danych ze www.skijumping.pl)
Wysokość 169 cm waga 54 kg długość nart 142 % daje 240 centymetrowe narty (dokładnie 239,98 cm)
Zobaczmy co się stanie gdy waga Pana Adama spadnie do 53-ech kilogramów
Wysokość 169 cm waga 53 kg długość nart 140 % czyli 237 centymetrowe narty (dokładnie 236,60 cm)
Gdy zaś Pan Adam urośnie o centymetr ?
Wysokość 170 cm waga 53 kg 140% Narty 238 cm
2) Narty
Zgodnie z regulaminem FIS w najszerszym miejscu narty skokowe mogą mieć 115 mm, dotyczy to dziobów i piętki narty.
(zdjęcia własne)
Zdjęcie wiązań nart. Obecnie zamiast bezpieczników na gumkach stosuje się pewien rodzaj śrub które przede wszystkim różnią się tym iż blokują możliwość ruchów poprzecznych pięty względem narty.
(zdjęcia własne)
Zdjęcie spodów narty skokowej. Obecnie pojawiła się tendencja, by narty do skoków na igielicie nie posiadały rowków. Zdjęcie buta narciarskiego do skoków narciarskich.
Tak wygląda schemat narty skoczka
L - Długość narty
a - maksymalna szerokość czubów narty = 115 mm
b - maksymalna szerokość w odległości 57% od przodu narty (f) = 105 mm
c - maksymalna szerokość w miejscu piętki narty = 115 mm
d - długość między czubem a początkiem taliowania = 300 mm
e - długość między piętką a początkiem taliowania = 150mm
f - długość do kontrolnego punktu b od początku narty 57%.
3) Kombinezon
Kombinezon skoczka musi być zrobiony z jednolitego materiału od wewnątrz jak i z zewnątrz. Musi być zamykany zamkiem z przodu a szerokość tego zamka nie może przekroczyć 10mm .Podczas skoku zamek musi być całkowicie zamknięty. Maksymalna tolerancja rozciągnięcia kombinezonu w każdym punkcie od kształtu ciała nie może przekroczyć 6cm a w kroku 4cm. Kołnierz powinien mieć maksymalnie 45 cm obwodu. Różnica tyłu i przodu kołnierza względem siebie nie powinna przekraczać 5 cm. Kołnierz musi znajdować się na odpowiedniej wysokości (kość obojczykowa). Materiał kombinezonu nie może być grubszy niż 5 mm i nie cieńszy niż 4 mm . Przepuszczalność powietrza (pomiar na jednym centymetrze kwadratowym) powinna wynosić nie mniej niż 40 l/m2/sek.
Bielizna nie może być uszyta z materiału grubszego niż 3 mm a jej przepuszczalność musi wynosić 60 l/m2. Bielizna nie może odstawać od ciała dalej niż na 1 cm.
Krój kombinezonu według przepisów FIS.
Dla dociekliwych link do reguł FIS-u:
http://www.polpunkty.pl/filez/wytyczne/FIS_2006_2.pdf
Treningi młodych adeptów trudnej sztuki skoków narciarskich można rozpocząć już w wieku 5 lat. Dzieci na początku uczą się jeździć na nartach i to raczej na nartach biegowych niż zjazdowych. Jeśli dziecko umie już w podstawowym stopniu jeździć na nartach uczy się go zjeżdżać z buli skoczni tak aby oswoiło się z prędkością i uczyło się zachowania podczas zjazdu. Potem zaczyna się nauka skakania, na małych skoczniach których próg ma wysokość około 40 - 50 cm. Początkowo puszcza się takiego malucha z dołu rozbiegu, powoli zwiększając długość rozbiegu by w końcu zaczynał najazd z belki na samej górze skoczni. Dopiero potem można przejść na nieco większe skocznie (K-40, K-60) by w końcu skakać na dużych skoczniach. Każdy skoczek podczas treningu uczy się upadać. Jest to absolutnie niezbędne. Tak jak dziecko które uczy się chodzić, tak samo skoczek musi nauczyć się upadać w taki sposób, by zminimalizować możliwość odniesienia kontuzji. Oczywiście nawet doświadczonym skoczkom zdarzają się błędy powodujące kontuzje.
Od niedawna w skakaniu wyczynowym pojawiły się kobiety. Choć skakały już od dawna, to dopiero od kilku lat zaczęto na poważnie tworzyć konkurencje w śród pań. Jak na razie nie ma żadnych różnic w sprzęcie i przepisach pomiędzy skokami pań a mężczyzn a już niedługo możemy podziwiać ich rywalizacje na Mistrzostwach Świata a być może na Olimpiadzie.
Lot skoczka jest tym piękniejszy im dłużej trwa. Szczególnie długi skok daje kibicom jak i skoczkowi dużą satysfakcje. Największą jednak satysfakcje daje nam możliwość cieszenia się ze zwycięstwa polskich skoczków w tym naszego najlepszego skoczka Adama Małysza kiedy wygrywając oddają długie i piękne skoki.
Mimo wielkiej wiedzy o wielu już wiadomych nam sprawach dotyczących skoków nie rozumiemy do końca jak to się dzieje że jeden skoczek nagle skacze wspaniale a drugi nie może dojść do takiego wspaniałego poziomu mimo predyspozycji. Może dlatego że skoki narciarskie mają coś ze sztuki, a sztuka to dziedzina trudno opisywalna i wytłumaczalna przez nauki ścisłe. Czasem gdy oglądamy skoki, mimo iż wydaje nam się, że skok będzie krótki, to jakby na złość wszystkim niedowiarkom skoczek ląduje bardzo daleko ,mistrzem w tym był skoczek włoski Roberto Cecon. Mimo wszystko jednak nauka czyni postępy i dzięki niej tacy zawodnicy jak Ahonen, Hannavald, Małysz czy inni znamienici skoczkowie nowego pokolenia - Jacobsen ,Schlierenzauer mają lepsze możliwości by być czy stać się artystą w tej dyscyplinie sportu.
Nie sposób jednak nie zauważyć, iż jest to sport wyczynowy a jako taki niesie ze sobą ryzyko utraty zdrowia czy nawet życia. Jak w każdym sporcie wyczynowym błąd ludzki może spowodować tragiczne skutki. Nie mniej jednak stale podnosi się poziom bezpieczeństwa na skoczniach. Przebudowuje się skocznie by skakać bardziej w dal niż w górę w ten sposób by skoczek był nisko nad zeskokiem a nawet myśli się o skoczni pod dachem by zapobiegać niebezpiecznym podmuchom wiatru. Stosuje się też siatki rozpraszające wiatr i osłony na rozbiegu skoczni .
4) Skocznia
Za najstarszą skocznię na świecie uznawana jest norweska skocznia na wzgórzu Holmenkollen w Oslo. Zwana jest ona kolebką skoków. Ludzie jednak budowali skocznie już przedtem. W wieku XX powstały precyzyjne przepisy dotyczące budowy skoczni. Rozróżniamy skocznie naturalne - czyli takie, gdzie rozbieg jest zbudowany na zboczu wzgórza (np. Zakopane, Engelberg) oraz takie, których rozbieg został wybudowany przez ludzi (np. Oberstdorf, Lahti). skocznie dzielimy też ze względu na ich rozmiary.
Według przepisów FIS rozróżniamy skocznie o punkcie konstrukcyjnym:
Małe skocznie od 20m do 49 m
Średnie skocznie od 50 m do 84 m
Normalne skocznie od 85 m do 109 m
Duże skocznie od 110 i więcej
i Mamucie skocznie do latania od 185 m
Na skoczniach z punktem K 84 metry i większych, tory powinny być w odległości od 30 do 33 cm od środka rozbiegu. Szerokość torów to 13 do 13,5 cm a ich głębokość wynosi 2 cm dla normalnych skoczni i 3 cm dla dużych i mamucich .
Głębokość ubitego śniegu na skoczni powinna wynosić minimalnie 20 cm w Miejscu lądowania 30 cm . Jeśli na skoczni jest igielit, głębokość śniegu musi mieć 35 cm
Schemat skoczni według Przepisów FIS;
W dawnych czasach skoczkowie skakali bez kasków i na nartach które się nie wypinały. Dziś technologia pozwala zwiększyć bezpieczeństwo na skoczniach a trening młodych adeptów sztuki zawiera naukę umiejętności zachowania się w razie problemów w trakcie skoku. Niemniej jednak nigdy do końca sport wyczynowy nie będzie całkowicie bezpieczny. Dlatego z tym większym podziwem i uznaniem należy spojrzeć na skoczka narciarskiego który staje na rozbiegu skoczni 100, 200, 300 metrów od miejsca lądowania i rusza w przepaść by przez parę sekund zadziwiać ludzi swym kunsztem i odwagą.
Autor: Krzysztof Kędzierski, Opracowanie: Marcin Hetnał
Dziękuje za pomoc Kazimierzowi Bafi.
Źródła:
Informacja własna
Symulator Faktu www.itvp.pl
Laboratorium www.itvp.pl
http://www.fis-ski.com/data/document/masstabellede.pdf
http://www.polpunkty.pl/filez/wytyczne/FIS_2006_2.pdf
http://www.fis-ski.com/uk/rulesandpublications/skijumping/homologations.html