Toni Nieminen kończy 45 lat

Najmłodszy zdobywca Kryształowej Kuli w historii, zwycięzca 40. Turnieju Czterech Skoczni, mistrz olimpijski indywidualnie i drużynowo czy w końcu autor pierwszego ustanego lotu poza granicę 200 metrów. Toni Nieminen obchodzi 31 maja swoje 45. urodziny.

Toni Nieminen

Debiut Fina w zawodach Pucharu Świata miał miejsce w jego rodzinnym mieście, a więc w Lahti. Podczas konkursu na dużej skoczni Salpausselkä, rozegranego 3 marca 1991 roku, zajął 48. pozycję po skoku na 79,5 metra. Wygrał wówczas późniejszy zdobywca Kryształowej Kuli, Andreas Felder.

W następnym sezonie Nieminen wdarł się przebojem do światowej czołówki. Swoje ogromne umiejętności zademonstrował już w otwierających sezon 1991/1992 zmaganiach w Thunder Bay. Na obiekcie K-90 zdeklasował rywali, osiągając 95 oraz 100,5 metra i wygrywając konkurs z przewagą aż 28,5 pkt. nad swoim rodakiem Ari-Pekką Nikkolą. Do tej pory jest to największa różnica między pierwszym a drugim zawodnikiem w zawodach na skoczni normalnej w historii Pucharu Świata. Nieminen miał wówczas 16 lat i 6 miesięcy, dzięki czemu jest aktualnie trzecim najmłodszym zwycięzcą zawodów najwyższej rangi. Dzień później na dużym obiekcie zajął 6. lokatę.
 

Wyniki konkursu indywidualnego PŚ w Thunder Bay (1.12.1991)
Lp.	Zawodnik	Kraj	Skok 1	Skok 2	Nota
1	NIEMINEN Toni		95.0 m	100.5 m	253.3
2	NIKKOLA Ari-Pekka		83.0 m	95.0 m	224.8
3	HORNGACHER Stefan		85.0 m	89.5 m	217.2
...
40	KLIMOWSKI Zbigniew		60.5 m	-	47.3
44	KOWAL Jan		57.5 m	-	43.5

Skoczka z Lahti zabrakło podczas rywalizacji w Sapporo. Jednak wraz z początkiem Turnieju Czterech Skoczni dalej błyszczał formą. Przedstawiciel Suomi pewnie zwyciężył w Oberstdorfie, natomiast w Garmisch-Partenkirchen uległ tylko Andreasowi Felderowi. Podopieczny trenera Kariego Yliantilli skoczył w noworocznym konkursie łącznie 5 metrów bliżej od Austriaka, ale uzyskał notę niższą o zaledwie 0,5 pkt. Mimo 2. miejsca na Große Olympiaschanze, Nieminen został liderem Pucharu Świata. W dalszej części Turnieju potwierdził znakomitą dyspozycję i po dwóch kolejnych wygranych triumfował także w klasyfikacji niemiecko-austriackiej imprezy. To osiągnięcie przypieczętował rekordem skoczni w Bischofshofen, kiedy w drugiej serii wylądował na 122. metrze. Oprócz tego jest do tej pory najmłodszym zawodnikiem, który kiedykolwiek wygrał Turniej Czterech Skoczni.

Niedługo po tym sukcesie młody skoczek zanotował tylko jeden start w Pucharze Świata. 10 stycznia 1992 roku na normalnym obiekcie w Predazzo był 9. Na skutek absencji w czterech kolejnych konkursach – w Sankt Moritz, Engelbergu oraz dwóch konkursach na mamuciej skoczni w Oberstdorfie – Fin stracił prowadzenie w łącznej punktacji zimowego cyklu na rzecz Austriaka Wernera Rathmayra.

Przed igrzyskami olimpijskimi we francuskim Albertville, Nieminen zajmował w łącznej punktacji Pucharu Świata 3. pozycję – za Rathmayrem i Felderem. Olimpijski debiut i powrót do rywalizacji ułożył się jednak dla zawodnika z Lahti znakomicie. W konkursie na skoczni K-90 zdobył brązowy medal po skokach na odległość 88 oraz 84,5 metra. Srebro przypadło w udziale Martinowi Hoellwarthowi, a złoto innemu z Austriaków – Ernstowi Vettoriemu.

Rywalizacja na dużej skoczni Tremplin du Praz w Courchevel należała już do Fina. 14 lutego pomógł swoim kolegom wywalczyć drugi z rzędu tytuł mistrzów olimpijskich w konkursie drużynowym. Dzięki skokom na 123 i 122 metry, a przede wszystkim słabej próbie Andreasa Feldera w drugiej serii (109,5 m), skoczkowie z północy w składzie: Ari-Pekka Nikkola, Mika Laitinen, Risto Laakkonen i Toni Nieminen, wygrali z przewagą zaledwie 1,5 pkt. nad Austriakami.

W konkursie indywidualnym, rozgrywanym 2 dni później, ówczesny lider kadry Suomi również sięgnął po medal z najcenniejszego kruszcu. Na półmetku prowadził po próbie mierzącej 122 metry (118,8 pkt.), z przewagą 2,1 pkt. nad drugim Martinem Hoellwarthem (120,5 m) i 6,3 pkt. nad trzecim Heinzem Kuttinem (117,5 m). W drugiej kolejce Nieminen jako jedyny przeskoczył punkt konstrukcyjny, lądując na 123. metrze. Dzięki temu wygrał z dużą przewagą nad Austriakami i stał się najmłodszym mistrzem olimpijskim w skokach w historii.

Wyniki konkursu indywidualnego ZIO na dużej skoczni w Courchevel* (16.02.1992)
Lp.	Zawodnik	Kraj	Skok 1	Skok 2	Nota
1	NIEMINEN Toni		122.0 m	123.0 m	239.5
2	HOELLWARTH Martin		120.5 m	116.5 m	227.3
3	KUTTIN Heinz		117.5 m	112.0 m	214.8
...
49	KLIMOWSKI Zbigniew		87.5 m	91.0 m	117.9

Po walce o olimpijskie medale, skoczek reprezentujący klub Lahden Hiihtoseura wciąż był poza zasięgiem rywali. W Lahti wygrał zarówno na normalnym, jak i dużym obiekcie (w tych drugich zawodach ustanowił rekord skoczni Salpausselkä lotem na 125. metr i wygrał z przewagą 27,2 pkt. nad drugim Heinzem Kuttinem). Później zajął daleką, 14. lokatę w szwedzkim Örnsköldsvik, lecz wrócił na podium już w Trondheim, plasując się na 3. miejscu. Ten wynik pozwolił Finowi odzyskać prowadzenie w klasyfikacji Pucharu Świata, którego nie oddał już do końca sezonu. W drugim konkursie na skoczni Granåsen, rozgrywanym przy sztucznym oświetleniu i padającym przez pewien czas gęstym śniegu, Nieminen znokautował resztę stawki. Dwa skoki na odległość 121 metrów zapewniły mu zwycięstwo z ogromną przewagą – 43,5 pkt. – nad drugim Ernstem Vettorim. Jest to zarazem czwarta największa różnica między pierwszym a drugim skoczkiem w pucharowych zawodach w historii.

Wyniki konkursu indywidualnego PŚ w Trondheim (11.03.1992)
Lp.	Zawodnik	Kraj	Skok 1	Skok 2	Nota
1	NIEMINEN Toni		121.0 m	121.0 m	231.3
2	VETTORI Ernst		109.0 m	108.0 m	187.8
3	NIKKOLA Ari-Pekka		107.0 m	105.5 m	183.0
...
67	KLIMOWSKI Zbigniew		84.5 m	-	42.3
72	KOWAL Jan		80.0 m	-	31.0

Kilka dni później, świeżo upieczony mistrz olimpijski zwyciężył także w Oslo. Odniósł tym samym swoją ósmą wygraną w sezonie. Nieminen nie pojechał do Harrachova na mistrzostwa świata w lotach, jednak w tym czasie zdobył w fińskim Vuokatti dwa złote medale juniorskiej edycji światowego czempionatu – indywidualnie i drużynowo.

W wieńczących sezon 1991/1992 zmaganiach na Bloudkowej Velikance w Planicy, uplasował się na najniższym stopniu podium, pieczętując zdobycie Kryształowej Kuli – ponownie jako najmłodszy skoczek w historii całego cyklu.

Klasyfikacja generalna PŚ 1991/1992**
Lp.	Zawodnik	Kraj	Punkty
1	NIEMINEN Toni		269
2	RATHMAYR Werner		229
3	FELDER Andreas		218
4	VETTORI Ernst		205
5	ZUEND Stefan		147
6	MARTINSSON Mikael		132
7	JEŽ František		127
8	GOLDBERGER Andreas		123
9	KASAI Noriaki		115
10	HOELLWARTH Martin		112

Następna zima przyniosła dużo słabsze wyniki fińskiej kadry (dopiero 8. miejsce w Pucharze Narodów), jak i samego Nieminena. Reprezentant Suomi wystąpił tylko w 6 konkursach Pucharu Świata, przy czym jedyne punkty zdobył w Predazzo, gdzie uplasował się na 11. pozycji. W klasyfikacji generalnej był 50. (ex aequo z Janne Ahonenem i Niemcem Jensem Deimelem). Nierówno skakał również podczas mistrzostw świata w Falun. Zmagania na Lugnet zaczął od 29. lokaty na dużej skoczni (69/114 m). Później razem z kolegami z drużyny zajął 6. miejsce w rywalizacji zespołowej. Sporą niespodziankę sprawił za to na normalnym obiekcie, gdzie był 5.

W sezonie 1993/1994 skoczek z Lahti ponownie spisywał się znacznie poniżej oczekiwań. Nie dostał się do fińskiej kadry, która startowała na igrzyskach w Lillehammer, a Puchar Świata zakończył dopiero na 52. pozycji – razem z Wojciechem Skupniem i byłym trenerem niemieckiej kadry, Austriakiem Wernerem Schusterem. Nieminen awansował do czołowej „30” tylko trzykrotnie. Jego najlepszym wynikiem tamtej zimy była 7. lokata, zajęta podczas mistrzostw świata w lotach w Planicy. Kilka dni przed tymi zawodami, dokładnie 17 marca 1994 roku, zapisał się jednak na stałe w historii skoków.

Podczas jednego z treningów na zmodernizowanej Velikance, Nieminen wylądował na 203. metrze i stał się pierwszym skoczkiem w historii, który ustał skok poza magiczną barierę 200 metrów. Niewiele wcześniej, 202 metry osiągnął Andreas Goldberger, ale swoją próbę zakończył podpórką – dlatego wynik Austriaka nie mógł być uznany za rekord świata w długości lotu. Nieminen ze swojego wyczynu nie cieszył się zbyt długo, ponieważ podczas tego samego weekendu 209 metrów osiągnął Norweg Espen Bredesen.

Sezon 1994/1995 był tak naprawdę ostatnim, kiedy mistrz olimpijski z Albertville plasował się w ścisłej światowej czołówce. W pierwszej części tego sezonu, przedstawiciel Lahden Hiihtoseura raz był 4., raz 5. i aż trzykrotnie 6. Później skakał nieco w kratkę, aż 1 lutego 1995 roku odniósł swoją 9. wiktorię w zawodach Pucharu Świata. Na skoczni K-90 w Kuopio wyprzedził wówczas Reinharda Schwarzenbergera i Jensa Weissfloga. Jak się później okazało, była to ostatnia wygrana i ostatnie miejsce na pucharowym podium w karierze Nieminena.

Całą edycję zimowego cyklu zakończył na 11. miejscu, gromadząc 464 punkty. Mistrzostwa świata w Thunder Bay były jednak nieudane w jego wykonaniu. W jedynym starcie na tej imprezie zajął dopiero 36. pozycję na dużej skoczni.

Przez kolejnych pięć lat Fin przeżywał znaczne załamanie formy. W tym czasie zaledwie czterokrotnie udawało mu się zdobywać pucharowe punkty, a w sezonach 1998/1999 i 1999/2000 ani razu nie przebrnął przez pierwszą serię konkursową. Przełom nastąpił zimą 2000 roku. Fin zaczął ponownie meldować się w finałowej „30”, a w Garmisch-Partenkirchen zanotował swój najlepszy wynik w sezonie 2000/2001, zajmując 6. lokatę. Ostatecznie zajął niezłe 21. miejsce w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata.

Rok później Nieminen przeplatał dobre występy (5. pozycja w Villach czy 9. lokata w Engelbergu) startami nie dającymi awansu do drugiej serii, jednak nadal prezentował przyzwoity poziom. Wystąpił także na swoich drugich igrzyskach olimpijskich. W Salt Lake City, gdzie pełnił także funkcję chorążego reprezentacji Finlandii w czasie ceremonii otwarcia, dostał szansę tylko na skoczni K-90, gdzie był 16. Puchar Świata zakończył z kolei na 31. miejscu.

W sezonie 2002/2003 punktował tylko w jednym konkursie. W Titisee-Neustadt uplasował się na 10. pozycji. Były to jednocześnie ostatnie punkty w zmaganiach światowej czołówki w karierze skoczka z Finlandii. Od tamtej pory występował on przeważnie w Pucharze Kontynentalnym, a jego ostatnimi startami na arenie międzynarodowej były zawody „drugiej ligi” w Kuopio w lutym 2004 roku. Był wówczas 21. i 14. W tym samym roku zakończył karierę.

Po zawieszeniu nart na kołek, były rekordzista świata w długości lotu zajmował się m.in. komentowaniem skoków w fińskiej telewizji. W 2016 roku nieoczekiwanie postanowił jednak wrócić do skakania. W styczniu tamtego roku wystartował w mistrzostwach kraju w Lahti, gdzie zajął 17. miejsce na normalnej skoczni. Natomiast miesiąc później pojawił się na rozbiegu jako przedskoczek w trakcie konkursów Pucharu Świata, mających miejsce również w jego rodzinnym mieście.

Pod koniec sezonu 2015/2016, Nieminen wznowił regularne treningi i zapowiedział chęć startu na igrzyskach w Pjongczangu. Próba powrotu do rywalizacji na najwyższym poziomie zakończyła się jednak fiaskiem, ponieważ 9-krotny zwycięzca zawodów Pucharu Świata musiał po kilku miesiącach zrezygnować z wyczynowego trenowania skoków. Triumfator Pucharu Świata w sezonie 1991/1992 pracuje obecnie w agencji nieruchomości.

Z okazji urodzin życzymy Finowi wszystkiego najlepszego!    

* Rywalizacja skoczków podczas zimowych igrzysk olimpijskich w 1992 roku w Albertville odbywała się na obiektach w Courchevel.

** Do sezonu 1992/1993 punkty PŚ zdobywało nie 30, a 15 najlepszych skoczków w danym konkursie. Zwycięzca konkursu zdobywał 25 punktów do klasyfikacji generalnej.